เห็ดถั่งเช่า และ เห็ดถั่งเช่าสีทอง
บทความโดย ดร.อานนท์ เอื้อตระกูล
เห็ดถั่งเช่านี้จะเป็นเห็ดที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติ จากหนอนผีเสื้อ ดังได้กล่าวไปแล้วในเรื่องของเห็ดถั่งเช่า ในพื้นที่ทีสูงกว่าระดับน้ำทะเลกว่า 4,000 เมตรขึ้นไป เมื่อหนอนจากผีเสื้อเหล่านี้หลบอากาศหนาวในช่วงฤดูหนาว ที่มันขุดรูลงไปอยู่ใต้ดิน หนอนบางตัวอ่อนแอ มันจะง่ายต่อการถูกทำลายของเชื้อเห็ด เมื่อเชื้อเห็ดเจริญเข้าไปในตัวหนอน พอหนอนตาย และอากาศอบอุ่นขึ้น เส้นใยเห็ดที่อยู่ในตัวหนอนก็จะสร้างดอกออกมาคล้ายกระบอง ก็จะถูกนักล่าเห็ดเหล่านี้เอาไปขาย เพราะกำลังเป็นที่นิยมกันมายในตลาดโลก เห็ดที่เกิดจากหนอนธรรมชาติ ในที่สูงที่มีหิมะปกคลุมในฤดูหนาวเช่นนี้แหละที่เรียกว่า เห็ดถั่งเช่า ภาษาวิทยาศาสตร์เรียกว่า Cordyceps sinensis
คุณสมบัติอันเลอเลิศได้ถูกแพร่กระจายไปทั่วทุกมุมโลก ถึงสรรพคุณอันเหลือเชื่อเกี่ยวกับเห็ดถั่งเช่าใช้เป็นยำบำรุงกำลัง และเพิ่มสมรรถภาพทางเพศได้เป็นอย่างดี โดยไม่มีผลข้างเคียง และนักกีฬาที่ใช้ ก็เป็นเรื่องที่ถูกต้องตามหลักสากล แม้คณะกรรมการโอลิมปิกก็ไม่สามารถคัดค้านการใช้เห็ดถั่งเช่าเป็นอาหารบำรุงร่างกายให้แก่นักกีฬาได้ แต่เนื่องจากเห็ดชนิดนี้ มีขั้นตอนการเพาะให้เกิดดอกเห็ดค่อนข้างยุ่งยาก และต้องการอากาศเย็นมาก ประกอบเห็ดในตระกูล Cordyceps นั้นมีมากมายหลายเผ่าพันธุ์ โดยมีมากกว่า 400 ชนิด และมีหลายชนิดที่สามารถเพาะได้ด้วยกรรมวิธีเพาะง่ายๆ ไม่ต่างไปจากการเพาะเห็ดทั่วๆไป หนึ่งในนั้นก็ได้แก่ เห็ดถั่งเช่าสีทอง Cordyceps militaris ซึ่งเป็นเห็ดตระกูลเดียวกับเห็ดถั่งเช่า แต่คนละเหล่าพันธุ์(Species) เป็นเห็ดที่พบอยู่ทั่วไป ในระดับที่มีอุณหภูมิระหว่าง 10 – 28 องศาเซลเซียส เป็นเห็ดที่แม้จะได้มีการวิเคราะห์ว่า มีส่วนประกอบของสารอาหารวิตามิน เกลือแร่และยาหลายชนิดที่สูงกว่า เห็ดถั่งเช่าแท้ๆ แต่สรรพคุณทางด้านการบำรุงกำลังและผลของการกระตุ้นสมรรถภาพทางเพศก็ยังสู้เห็ดถั่งเช่าแท้ไม่ได้
สำหรับการเพาะเห็ดถั่งเช่าสีทองนั้น ได้มีการเพาะกันเป็นการค้ามานานหลายสิบปีแล้วที่ประเทศจีน เช่น บริษัท เจียวสู เจียงหนาน และที่อเมริกา เช่น บริษัทไบโอเกน เป็นต้น โดยแต่ละบริษัทผลิตกันออกมาเดือนละหลายๆตัน เช่นเดียวกับ ที่ศูนย์ไทยไบโอเทค ทีบีซี ก็ได้ทำการเพาะเลี้ยงทั้งดอกและเส้นใยเห็ดชนิดนี้เพื่อการส่งออกมานานแล้ว โดยเฉพาะเส้นใยเห็ดถั่งเช่าแท้ผลิตเพื่อการส่งออกเดือนละไม่ต่ำกว่า 10,000 ขวด หรือมากกว่า 1 ตัน ที่ส่งออกไปจำหน่ายยังยุโรป อเมริกา ญี่ปุ่นและออสเตรเลีย
ในส่วนการเพาะเห็ดถั่งเช่าสีทองของศูนย์ไทยไบโอเทคทีบีซีนั้น แบ่งออกเป็น 2 ส่วน คือ การเพาะเพื่อผลิตเส้นใยบริสุทธิ์ เพื่อใช้เป็นส่วนผสมยาบำรุงกำลัง จะทำการเพาะเลี้ยงในเมล็ดธัญพืช ที่ผ่านการต้มในน้ำที่มีสารสกัดจากรำข้าว รำข้าวสาลี ยีสต์ นม และถั่ว บ่มในอุณหภูมิ 20-200 องศาเซลเซียส ไม่จำเป็นต้องบ่มที่อุณหภูมิต่ำกว่านี้ ส่วนการเพาะเพื่อผลิตดอกเห็ดนั้น จะเพาะเลี้ยงในรำข้าวสาลี ผสมแป้งข้าวสาลี ข้าวเหนียว นม ไข่ สารนิวคลีโอไทด์ ยีสต์สกัด และวุ้น เมื่อเส้นใยเจริญเต็มที่แล้ว โดยใช้เวลาประมาณ 25-35 วัน นำไปกระตุ้นให้เกิดดอกที่อุณหภูมิ 25 องศาเซลเซียส ความเข้มข้นของแสง 400 ลักซ์เป็นอย่างต่ำ ประมาณ 10-15 วันก็จะมีเห็ดถั่งเช่าสีทองเกิดขึ้น จากนั้นอีกเพียง 15-20 วันก็สามารถเก็บผลผลิตได้
